تعریف رایزر

  در صنعت ساختمان سازی برای هر نوع لوله، مجرای آب و یا استوانه ای شکل به کار برده می شود که به صورت عمودی و رو به بالا یا پایین قرار گرفته باشد.

رایزر می تواند لوله آب، لوله فاضلاب، هواکش، لوله تهویه یا مدار گرمایشی، مکش عمودی حوضه آبریز فاضلاب، مکش عمودی چاه و لوله کابل های برق در ساختمان باشد.

در هر منطقه ای که لوله به شکل عمودی قرار گرفته شده باشد معنی رایزر را می دهد. استفاده از رایزر در ساختمان های چندین طبقه بسیار کاربردی و پر اهمیت است.

رایزر ها را می توان در اشکال مختلف و با توجه به نظر مهندس ساختمان به کار گرفته شود.

به بیان دیگر می توان گفت رایزر ها لوله های عمودی هستند که جدا از نوع کار برد آنها در فاضلاب، آب رسانی، هواکش، برق و.. غیره به صورت عمودی از روی زمین به طرف بالا یا پایین و در میان ساختمان بسیاراصولی و  حساب شده قرار می گیرند.

رایزر آب در ساختمان :

رایزر آب در ساختمان را می توان به دو نوع تقسیم کرد ، یکی به صورت عمودی و از پایین ساختمان به بالا یعنی لوله اصلی آب یا همان رایزر آب که از ابتدای کنتور به سمت بالای ساختمان هدایت شده و در طبقات مختلف در طول ساختمان از پایین به بالا منشعب می شود.

حالت دوم در مورد رایزر آب به این صورت است که لوله اصلی یا رایزر آّب بعد از اتصال به کنتور آب به سمت بالای پشت بام هدایت شده و در بالا U شکل شده و به سمت پایین برگشته است.

این لوله از بالا به پایین در طول ساختمان حرکت کرده و در طبقات آن منشعب می شود. از این روش قرار گیری رایزر می توان در لوله کشی آب ساختمان از بالا به پایین استفاده نمود.

در لوله کشی رایزر آب در ساختمان این رایزر دارای یک شبکه توزیع است که در طراحی این شبکه توزیع، آب ورودی به داخل رایزر کمترین میزان فشار مورد نیاز برای استفاده در هر منطقه از مصرف را در کل ساختمان تقسیم بندی می کند

در اصل این شبکه وظیفه توزیع آب در مکان هایی که به آب احتیاج دارند را بر عهده دارد و همچنین می توان مقدار فشار آب بالای مورد نیاز در ساختمان به عنوان مثال برای سیستم گرمایشی را با کمک این شبکه توزیع تامیین کرد.

رایزر فاضلاب در ساختمان:

رایزر فاضلاب در ساختمان را می توان در مورد فاضلاب آشپزخانه، حمام و سرویس بهداشتی در نظر گرفت.

در بیشتر ساختمان ها رایزر فاضلاب برای  فاضلاب آشپزخانه ، حمام و سرویس بهداشتی به صورت جداگانه و مجزا در نظر گرفته می شود. خیلی کم پیش می آید که برای تمامی نقاط از یک رایزر مشترک استفاده شود.

این لوله در طول ساختمان یعنی از بالا به پایین حرکت کرده و با گرفتن انشعاب های مختلف از طبقات ساختمان که توسط لوله کشی فاضلاب صورت می گیرد در انتها به چاه اصلی خارج از ساختمان هدایت می شود.

رایزر هواکش:

رایزر هواکش را به صورت پایین به بالا بر خلاف رایزر فاضلاب و در میان ساختمان قرار می دهند تا گازهای خروجی از فاضلاب را به سمت پشت بام هدایت کند و در انتها سر این لوله به صورت U شکل و رو به پایین قرار می دهند تا گازهای خارج شده از آن توسط کولر به داخل ساختمان وارد نشود.

ایزر مدار گرمایشی :

همانطور که گفتیم رایزر هر لوله عمودی در داخل ساختمان است که از بالا به پایین و یا بر عکس و در میانه ساختمان تعبیه شده باشد.

همانطور که در مقالات مربوط به سیستم های گرمایشی از قبیل موتورخانه گفتیم، آب گرم شده در داخل موتورخانه باید توسط لوله بالا رونده ای به داخل لوله های آب ساختمان هدایت شود تا بتواند وسایل گرمایشی مانند رادیاتور و فن کوئل را تغذیه کند.

از طرفی یک لوله یا رایزر برای برگشت آب چرخیده شده در مدار حرارتی باید قرار داشته باشد تا آب سرد شده را دوباره از بالا به پایین به داخل موتورخانه برساند تا این حلقه گردش آب کامل شود.

به این دو لوله عمودی که آب گرم را به وسایل حرارتی از قبیل رادیاتور و فن کوئل رسانده و از طرفی آب سرد را به موتورخانه بر می گرداند، رایزر مدار گرمایشی می گویند.

نکات مهم در رابطه با رایزرها که باید مورد توجه در ساختمان سازی و لوله کشی ساختمان مورد توجه قرار بگیرند شامل موارد زیر می باشند:

• قطر رایزر :

قطر رایزر باتعداد مکان های مصرف در ساختمان رابطه مستقیم دارد یعنی هر چه تعداد انشعابات مصرفی بیشتر باشد قطر رایزر هم بیشتر می شود.

از طرفی برای طول لوله های رایزر اصلی باید نقشه لوله کشی آب و فاضلاب در ساختمان را طوری طراحی کرد که فاصله محل مصرف تا رایزر در کوتاه ترین میزان خود باشد.

قطر رایزر آب در ساختمان باید بزرگتر از قطر لوله آب یا همان کنتور باشد تا فشار آب مصرفی در داخل ساختمان مناسب باشد و برای لوله های فرعی در لوله کشی آب فاضلاب از قطر کمتر از قطر رایزر استفاده می کنیم.

قطر رایزر فاضلاب باید از سمت بالا به پایین ساختمان بزرگتر شود تا حجم کافی برای انتقال مواد فاضلابی تا چاه اصلی را داشته باشد.

• جنس رایزر:

مهمترین فاکتور تعیین کننده جنس رایزر در ساختمان نوع کاربرد آن در ساختمان است.

برای نمونه در مورد رایزر آب در مدار گرمایشی باید از رایزری استفاده کرد که توان مقاومتی بالایی در برابر حرارت بالای آب را داشته باشد که در زمینه می توان از لوله های فلزی در رایزر موتورخانه استفاده کرد.

رایزر فاضلاب را باید از لوله ای انتخاب در برابر مواد اسیدی و شیمیایی مقاومت بالایی داشته و به راحتی خورده نشود که در این میان می توان به لوله های پوشفیت و پلیکا اشاره نمود..

البته در مورد لوله های پلیکا در ساختمان هایی که در مناطق زلزله خیز قرار دارند باید در استفاده از آنها در سیستم فاضلاب ساختمان کمی محتاط بود.

دلیل آن هم نحوه اتصال این لوله ها با کمک چسب است که اگر به درستی نصب نشوند احتمال زیادی وجود دارد که در اثر تکان های شدید و حجم مواد فاضلابی دچار نشتی شوند.

اگر حجم مواد اسیدی و شیمیایی شما در جرایانات فاضلابی ساختمان بالا است بهتر است که از لوله پلیکا به جای لوله پوشفیت به عنوان رایزر فاضللاب در ساختمان استفاده کنید.

زیرا لوله های پوشفیت به دلیل داشتن حلقه فلزی در محل اتصال خود این احتمال را دارند که با مواد شیمیایی و اسیدی وارد واکنش شوند.

رایزر هواکش را باید از جنس مقاوم در برابر اشعه فرابنفش خورشید انتخاب کرد چرا که این لوله با فضای خارج از ساختمان در تماس مستقیم است.

در این بین می توان به لوله های پلی اتیلن به عنوان رایزر هواکش اشاره کرد.

نحوه قرار گیری رایزرها:

رایزرها معمولا در میانه دیواره های داخلی ساختمان قرار می گیرند.

ایزرها برای هر قسمت که در نظر گرفته می شوند باید از سایر رایزرها محافظت شوند و مهمترین حفاظت در مورد رایزر آب و رایزر فاضلاب را باید برای جلوگیری از ادغام شدن آب و فاضلاب در ساختمان مورد توجه قرار داد.

یکی دیگر از حفاظت های مهم در مورد رایزر آب و رایزر برق است که باید کاملا به صورت جداگانه و پوشیده از هم در ساختمان مورد استفاده قرار گیرند تا در صورت بروز نشتی و ترکیدگی رایزر آب خطربرق گرفتگی برای ساکنان به وجود نیاید.

بر اساس پاره ای از قوانین ساختمان سازی رایزرها را نباید از مکان هایی از قبیل چاه آسانسور و اتاقک برق ساختمان عبور داد.

یکی دیگر از فاکتورهای مهم در نحوه قرار گیری رایزرها در نظر گرفتن شیب مناسب در لوله های رایزر است.

لوله های رایزر آب و فاضلاب چون باید حجم جریان آب و فاضلاب را در خود جابجا کنند باید در طول ساختمان با شیب مناسب نصب شوند تا سرعت حمل و انتقال سیالات کم یا زیاد نباشد.