دستگاه تهویه مرکزی (هوساز) از بخش های اصلی فیلتر , کویل گرمایی و سرمایی , رطوبت زن و تجهیزات کنترلی تشکیل میشود. کویل های گرمایی معمولا با آب داغ , بخار و برق عمل میکند. کویل های سرمایی با آب مبرد (Chilled water) و یا مستقیم با یک ماده مبرد کار می کند. در حالت دوم کویل دستگاه هواساز اواپراتوریک سیستم تبرید میباشد. با تنظیم های مختلف بخش گرمایی, سرمایی و رطوبت زن و غیره در مجموعه دستگاه هواساز می توان سیستم های مختلف تهویه مطبوع برای پروژه هایی با شرایط مختلف طراحی نمود. دستگاه هواساز معمولا با دو کانال رفت و برگشت هوا به داخل ساختمان و به وسیله یک کانال به هوای تازه خارج ارتباط دارد. استفاده از دستگاه هواساز برای فضاهایی رایج است که مساحت زیاد و یکپارچه ای داشته و یا به حجم قابل توجهی هوای تازه نیاز دارند.

فقط دستگاه هواساز است که می تواند علاوه بر تهویه و تأمین هوایی با دمای مناسب، هوای تمیز و با رطوبت مورد نیاز را برای هر فضایی ایجاد کند.

از جمله کاربردهای هوارسان ها می توان به موارد زیر اشاره نمود:

• اورژانس , بیمارستان ها و مراکز درمانی
• تالارهای پذیرایی و رستوران ها
• دانشگاه ها و مراکز آموزشی
• کارخانه و کارگاه های صنعتی
• اتاق های تمیز
• فضای مشاع پاساژها (راهروها)
• فضای مشاع هتل ها و مراکز تفریحی
• سالن ها و باشگاه های ورزشی
• فروشگاه ها و مراکز خرید
• نمایشگاه ها , سالن های سمینار و اجتماعات
• و …

انواع هوارســان بر اساس کاربرد

دستگاه های هواساز بر اساس کاربرد و نوع پروژه به سه دسته معمولی یا نرمال، هایژنیک یا بیمارستانی و سیستم سقفی تقسیم بندی می شوند که در ادامه کارشناسان تهویه نگار هر کدام و کاربردهای ان را توضیح داده اند.

هــوا ســاز معمولــی

هوارسان هایی که استراکچری معمولی و بدنه ای از جنس گالوانیزه دارند و عمدتاً از اجزای اصلی، شامل یک یا نهایتاً دو بسترِ فیلتراسیون، کویل سرمایش / گرمایش و فن دمنده تشکیل شده اند و غالباً در آنها برای تأمین هوای رفت (هوای خروجی از هواساز)، علاوه بر هوای تازه (هوای محیط بیرون) از هوای برگشت (هوای داخل ساختمان) نیز بمنظور کاهش مصرف انرژی استفاده می شود. در واقع، این نوع سیستم ها برای هر فضایی که نیاز به هوای خیلی تمیزی ندارند، بکار گرفته می شوند. تالارهای پذیرایی، دانشگاه ها، سالن های ورزشی و مراکز خرید زنجیره ای، از نمونه کاربری هایی هستند که در آنها می توان از هواسازهای معمولی استفاده نمود.

امکان بکارگیریِ سیستم های بازیافت حرارت، رطوبت زنی و یا رطوبت گیری در این نوع هواسازها نیز وجود دارد.

هــوا ساز بیمارستانی  (Hygienic)

هواسازهایی با الزامات ویژه در طراحی و ساخت که می توانند هوای کاملاً استریل و تمیزی (عاری از گرد و غبار، ذرات معلق و مواد آلاینده) را برای فضاهایی مانند بیمارستان ها، آزمایشگاه های ابزار دقیق و اتاق های تمیز (Clean rooms) تأمین کنند. از جمله این الزمات، استفاده از پروفیل های ترمال بریک در تولید فریم دستگاه، ساخت جداره داخلی بدنه از ورق استیل و با گوشه های منحنی، استفاده از فن های بدون پولی و تسمه و استفاده از فیلترهای بیشتر و حساس تر می باشد.

در هوارسان هایژنیک، می بایست تنها از هوای تازه برای هوادهی دستگاه استفاده نمود؛ بنابراین در این نوع سیستم، جهت بهره بردن از انرژی هوای خروجی از ساختمان، فقط می توان از سیستم بازیافت حرارت استفاده نمود.

هوا ساز سقفی توکار (Concealed Ceiling)

در واقع نوعی هواساز معمولی با ظرفیت هوادهی نسبتاً پایین است که در سقف کاذب و داخل ساختمان قرار می گیرد. قاعدتاً با توجه به محدودیت فضای موجود در سقف کاذب، می بایست حتی المقدور ابعاد هواساز، کوچک در نظر گرفته شود؛ بنابراین معمولاً امکان بکارگیری آیتم های مختلف در چنین دستگاهی وجود ندارد و دستگاه از یک لایه پیش فیلتر فلزی، کویل مشترک سرمایش و گرمایش و فن دمنده تشکیل شده است. به بیان ساده تر سیستم های سقفی توکار همان ساختار فن کویل های کانالی را دارند، با این تفاوت که قادرند هوای بیشتر و با فشار بالاتری را تأمین کنند. از چنین دستگاهی می توان در رستوران ها، فروشگاه ها و فضاهای مشابه دیگری که در آنها فضای سقف کاذب مناسب بوده و حجم هوادهی مورد نیاز چندان زیاد نیست (کمتر از 10000cfm) استفاده نمود.از جمله دلایل استفاده از هواسازهای سقفی توکار، نبود فضای نصب دستگاه در پشت بام، عدم امکان کانال کشی در خارج از ساختمان و قیمت مناسب تر آنها در مقایسه با هواسازهای معمولی می باشد. البته بایستی این نکته را در نظر داشت که صدای کارکرد این نوع سیستم در داخل ساختمان بیشتر احساس می شود.هوارسان سقفی توکار را هواساز آپارتمانی نیز می نامند.

سیستــم های کنترلی

از آنجا که تنوع زیادی در طراحی و تولید دستگاه هواساز وجود دارد، می توان طرح های متفاوتی را نیز برای سیستم کنترلی یک دستگاهِ هوارسان تعریف نمود. سیستمی که در واقع موظف است کیفیت عملکرد سیستم را کنترل کرده و شرایط طراحیِ داخلِ اتاق را محقق سازد. اما، میزان کنترلی که می توان برای یک هواساز تعیین کرد، بستگی به الزامات و کاربری پروژه خواهد داشت. کما اینکه هواسازهایی وجود دارند که بدون هیچ گونه سیستم کنترلی، تولید شده و تنها قابلیت روشن و خاموش شدن فن برای آن ها لحاظ شده است.

مهم ترین آیتم های کنترلی در هواسازها عبارتند از:

• سنسور دما و شیر سه راهه: در هواسازهای حجمِ هوا ثابت (CAV) به کمک سنسور دمایی که دمای هوای رفت یا برگشت را اندازه گیری می کند و شیر سه راهۀ برقی که مقدار دبی آب عبوری از کویل ها را تغییر می دهد، می توان دمای هوای ورودی به اتاق را با توجه به دمای طراحی، کنترل نمود.

• اینورتر: در هواسازهای حجمِ هوا متغیر (VAV) همانطور که پیش از این نیز گفته شد، به کمک اینورتر، دورِ الکتروموتور و در نتیجه سرعت چرخش فن تغییر کرده و به این ترتیب می توان با کم و زیاد کردن حجم هوای رفت که دمای ثابتی دارد، به دمای طراحیِ مورد نظر برای اتاق دست یافت.

• دمپر موتور: یک عملگر برقی است که برای باز و بسته کردن اتوماتیک دمپرها بکار می رود تا این چنین نسبت اختلاط هوای تازه و هوای برگشت، به صورت کنترل شده تغییر کند. در هواسازهای Full fresh نیز از دمپر موتور برای بسته شدن اتوماتیک دمپر هوای تازه به هنگام وقوع آتش سوزی استفاده می شود.

• ترموستات آنتی فریز: جهت جلوگیری از یخ زدگیِ آب کویل گرمایشی در فصل زمستان استفاده می شود.
• سوییچ اختلاف فشار (DPS): به منظور اعلام کثیفی فیلترها در هواساز پیش بینی می شود.
• ترانسمیتر اختلاف فشار (DPT): فیلترهای هواساز پس از مدتی دچار کثیفی و گرفتگی می شوند. این موضوع باعث کاهش حجم هوادهی هواساز خواهد شد. لذا بوسیله ترانسمیتر اختلاف فشار، افت فشار هوای عبوری از فیلترها به طور مستمر اندازه گیری شده و متناسب با آن، سرعت چرخش فن توسط اینورتر افزایش می یابد تا این گونه کاهش حجم هوادهیِ هواساز جبران گردد.

• سنسور CO₂: در هواسازهایی که هوای برگشت دارند، میزان دی اکسید کربن هوای برگشت (هوای اتاق) را می توان توسط این سنسور اندازه گیری کرده تا بدین وسیله نسبت اختلاط هوای تازه و هوای برگشت برای دستیابی به سطح اکسیژن کافی در اتاق، به کمک دمپر موتورها تنظیم شود.

• سنسور رطوبت: استفاده از این سنسور در دو حالت لحاظ می شود. یا مشابه سنسور CO₂ در مسیر هوای برگشت نصب شده تا دمپرها بر اساس رطوبت مورد نظرِ اتاق، باز و بسته شوند یا در هواسازهایی که مجهز به رطوبت زن یا رطوبت گیر می باشند، جهت تنظیم رطوبت هوای رفت بکار می روند.